Elementor #2270

ਧਰਮ ਅਤੇ ਰੱਬ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਰ ਮਨੁੱਖ, ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਕੁਝ ਸਾਲ ਬਿਤਾਏ ਹਨ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਕਲਪਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੈ ਅਤੇ, ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਰਮ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦੇ ਰੱਬ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਰੱਬ ਵਰਗੇ ਸਦੀਆਂ ਪੁਰਾਣੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਖੰਡਨ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੀ ਆਲੋਚਨਾ ਹੋਣੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬਦਨਾਮ ਕਰਨਗੇ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੁਰਵਿਵਹਾਰ ਕਰਨਗੇ, ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਕ ਪਾਗ਼ਲ ਵਿਅਕਤੀ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਆਪਣਾ ਬਚਾਅ ਕਰਨ ਲਈ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਬਹੁਤ ਸਮਝ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਹ ਦਲੀਲਾਂ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਖੰਡਨ ਕਰਨਾ ਅਸੰਭਵ ਹੋਵੇ, ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪੜ੍ਹਨਾ ਤੇ ਖੋਜ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਮੈਂ ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ, ਲੈਨਿਨ, ਬਾਕੁਨਿਨ, ਅਤੇ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਵਰਗੇ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪੜਿਆ – ਜੋ ਸਾਰੇ ਨਾਸਤਿਕ ਸਨ – ਅਤੇ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਿਆ ਕਿ ਰੱਬ ਵਰਗੀ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਧਰਮ ਜਨਤਾ ਦੇ ਮਨ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਧਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਅਸੀਂ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਕਰਾਂਗੇ।

ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਧਾਰਮਿਕ ਧੁੰਦ ਦੇ ਉਸ ਪਾਰ ਵੇਖਣਾ ਲਗਭਗ ਅਸੰਭਵ ਹੈ ਅਤੇ ਕੋਈ ਵੀ ਜੋ ਧਰਮ ਅਤੇ ਰੱਬ ਦੀ ਹੋਂਦ ‘ਤੇ ਸਵਾਲ ਉਠਾਉਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਹੰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਸੋਚ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਸਰਬਸ਼ਕਤੀਮਾਨ, ਸਰਬ-ਵਿਆਪਕ, ਸਰਬ-ਵਿਆਪਕ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਮੇਰਾ ਅਸਵੀਕਾਰ ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਹੰਕਾਰੀ ਹਾਂ ਜਾਂ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਸੋਚ ਵਾਲਾ ਹਾਂ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਹੰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਸੋਚ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਕਦੇ ਵੀ ਨਾਸਤਿਕ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ । ਹਾਂ, ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ। ਪਰ ਕਿਵੇਂ?

ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਹੰਕਾਰੀ ਵਿਅਕਤੀ ਰੱਬ ਦੀ ਹੋਂਦ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਜਾਂ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰੱਬੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਸਮਝਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਜਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰੱਬ ਸਮਝਦਾ ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਇੱਕ ਸੱਚਾ ਨਾਸਤਿਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੱਦ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਅਤੇ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰੱਬ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਨੁੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦਾ, ਜਿਸਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁਰਾਣੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਸਵਾਲ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣਾ ਮਨੁੱਖੀ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਅਤਿ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਸੋਚ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਕਦੇ ਵੀ ਨਾਸਤਿਕ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਨਾਸਤਿਕ ਹੋਣ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪੁਰਾਣੀ ਸੋਚ ਬਦਲਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਕ ਛੋਟੀ ਸੋਚ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਛੋਟੀ ਸੋਚ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਕੀ ਹੈ? ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਪੁਰਾਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੇ ਇੰਨਾ ਭਰੋਸਾ ਕਰ ਲਵੇ ਕਿ ਉਹ ਕੋਈ ਵੀ ਸਬੂਤ ਜਾਂ ਕੋਈ ਠੋਸ ਦਲੀਲ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਆਪਣੀ ਪੁਰਾਣੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਨਾ ਬਦਲੇ, ਉਹ ਛੋਟੀ ਸੋਚ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪੁੱਛੋ, ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਦੋ ਵਿੱਚੋਂ ਕੌਣ ਛੋਟੀ ਸੋਚ ਵਾਲਾ ਹੈ?: 

ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਅਕਤੀ ਜੋ ਧਰਮ/ਰੱਬ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੱਦ ਕਰਨ ਤੋਂ ਕਤਰਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਸਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਠੇਸ ਨਾ ਪਹੁੰਚੇ  ਜਾਂ ਇੱਕ ਨਾਸਤਿਕ ਜਿਸ ਨੇ ਇਸ ਵਿਚਾਰਾਂ ‘ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਅਤੇ ਲੰਮਾ ਸੋਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰੱਬ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ 21 ਸਾਲ  ਮੈਂ ਰੱਬ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲਿਆਂ ਚੋਂ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਪਹਿਲੇ ਕੁਝ ਵਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਧਾਰਮਿਕ ਮੰਤਰਾ ਦਾ ਬਹੁਤ ਜਾਪ ਕੀਤਾ, ਇਹ ਸੋਚਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਇਸ ਤਰਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮੈ ਰੱਬ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਹੋ ਜਾਵਾਂਗਾ। ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੇ ਇਸ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿਓ, ਕੀ ਇਹ ਮੇਰੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਸੋਚ ਸੀ ਜਾਂ ਛੋਟੀ ਸੋਚ ਜਿਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਨਾਸਤਿਕ ਬਣਾਇਆ? ਜ਼ਰੂਰ, ਇਹ ਮੇਰੇ ਖੁੱਲੇ ਦਿਮਾਗ਼ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਜੇ ਮੈਂ ਛੋਟੀ ਸੋਚ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਨਾਸਤਿਕਤਾ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੰਦਾ। ਪਰ ਆਸਤਿਕ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਮੈਂ ਨਾਸਤਿਕਤਾ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਦਲੀਲਾਂ ਸੁਣੀਆਂ, ਉਹਨਾਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਆਪਨੇ 21-ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਸੋਚ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇੱਥੋਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਾਸਤਿਕਤਾ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਸੋਚ ਦਾ ਕੋਈ ਲੈਣਾ ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਸੰਭਵ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਨਾਸਤਿਕਾਂ ਬਾਰੇ ਤੁਹਾਡੇ ਸ਼ੰਕਿਆਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਆਓ ਅੱਗੇ ਵਧੀਏ।

ਧਰਮ ਨੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਯਕੀਨ ਦਵਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਅਦਿੱਖ ਮਨੁੱਖ ਉਹਨਾਂ ‘ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਭ ਕੁਝ ਜਾਣਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਭ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਆਦਿ। ਧਰਮ ਦੇ ਠੇਕੇਦਾਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕੁਝ ਅਜਿਹੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ ਜੋ ਰੱਬ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਮਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਰਕ ਵਿੱਚ ਉਬਲਦੇ ਤੇਲ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦੇਵੇਗਾ ਜਿੱਥੇ ਸਾਨੂੰ ਅੰਤ ਤੱਕ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣਗੇ, ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਉਸਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਉਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਵੇਗਾ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਤਾਂ ਇੱਕ ਰੱਬ ਅਤੇ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ। ਕੀ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਇੱਕ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਹੈ ਜਾਂ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੁਆਰਾ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ? ਕਿਉਕਿ ਦੋਵੇਂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਅਤੇ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਇੱਕ ਅਣਆਗਿਆਕਰੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡਾ ਰੱਬ ਸਿਰਫ਼ ਆਗਿਆ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆ ਨੂੰ ਹੀ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਰੱਬ ਤੋਂ ਵੱਧ ਇੱਕ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਹੈ।

ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਗ੍ਰਹਿ ‘ਤੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋ, ਉੱਨਾ ਹੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਅਹਿਸਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਗਲਤ ਹੈ। ਜੰਗ, ਗਰੀਬੀ, ਜੁਰਮ, ਤਸ਼ੱਦਦ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ, ਬੀਮਾਰੀ, ਭੁੱਖਮਰੀ ਆਦਿ ਸਭ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ। ਜੇ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਸੱਚ ਮੁੱਚ ਇੱਕ ਸਰਬਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਅਤੇ ਸੰਪੂਰਨ ਸ਼ਕਤੀ ਵੱਲੋ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਵੀ ਇੰਨੇ ਦੁੱਖ ਜਾਂ ਤਕਲੀਫਾਂ ਨਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ। ਹੁਣ, ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰੋ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਣ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ। ਤੁਹਾਡੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਕੀ ਆਇਆ? ਅਜਿਹੀ ਦੁਨੀਆਂ ਜਿੱਥੇ ਜੰਗ ਨਹੀਂ, ਗਰੀਬੀ ਨਹੀਂ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਨਹੀਂ, ਅਸਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ, ਭੁੱਖਮਰੀ ਨਹੀਂ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਕਲਪਨਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਸਾਰ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇਵੇਗਾ, ਤਾਂ ਸਰਬ-ਜਾਣਕਾਰੀ, ਸਰਬ-ਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਪਰਮਾਤਮਾ ਕਿਉ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ? ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਤੇ ਇੰਨੇ ਦੁੱਖ ਦਰਦ ਦਾ ਹੋਣਾ ਮਨੁੱਖੀ ਲਾਲਚ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮੈਂ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਸਹਿਮਤ ਹਾਂ। ਫਿਰ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਦੱਸੋ, ਜੇ ਤੁਹਾਡਾ ਰੱਬ ਸਾਰਾ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਰਚ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਕੀ ਉਹ ਲਾਲਚ-ਰਹਿਤ ਮਨੁੱਖ ਨਹੀਂ ਬਣਾ ਸਕਦਾ?

ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਿਸੇ ਨੇ ਸਹੀ ਕਿਹਾ ਹੈ, “ਧਰਮ ਅਤੇ ਰੱਬ ਵਰਗੇ ਭਰਮਾਂ ਦਾ ਪੈਦਾ ਹੋਣਾ ਮਨੁੱਖੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਗਿਆਨ ਦੀ ਸੀਮਾ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ।”

ਲੋਕ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਰੱਬ ਨੇ ਇਨਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਸੱਚ ਇਸ ਤੋਂ ਉਲਟ ਹੈ; ਇਨਸਾਨਾਂ ਨੇ ਰੱਬ ਦਾ ਭਰਮ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਪੂਰਵਜਾਂ ਕੋਲ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਅਣਸੁਲਝੇ ਰਹੱਸਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਲਈ, ਤਰਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਰਹੱਸਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਦਾ ਵਧੀਆ ਮੌਕਾ ਸੀ। ਪਰ, ਇਹ ਜਾਣਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਜਾਤੀ ਕਿੰਨੀ ਸੁਸਤ ਅਤੇ ਵਿਹਲੀ ਹੈ, ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਤੱਖ ਸਬੂਤ ਦੇ ਇਸ ਸੰਸਾਰ, ਇਸਦੇ ਅਤੀਤ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਵਰਤਮਾਨ ਦੇ ਰਹੱਸਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਮਤਭੇਦ ਪੈਦਾ ਹੋਏ, ਜਿਸ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਅਤੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਪੁਰਾਤਨ ਸਮਿਆਂ ਦੌਰਾਨ, ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਿਗਿਆਨ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਇਸ ਅਜੀਬ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ – ਜਿੱਥੇ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਚਮਕਦੀ ਲਾਲ-ਪੀਲੀ ਗੇਂਦ ਵਰਗੀ ਚੀਜ ਜਦੋਂ ਡੁੱਬਦੀ ਹੈ ਤਾਂ  ਹਨੇਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਬਾਹਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਚਾਨਣ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਕਈ ਵਾਰ ਅਸਮਾਨ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਦੀਆਂ ਬੂੰਦਾਂ ਡਿੱਗਣ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਬੀਜਿਆ ਗਿਆ ਬੀਜ ਇੱਕ ਪੌਦਾ/ਰੁੱਖ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ – ਹਰ ਕੋਈ ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਰਹੱਸਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਹਰ ਕੋਈ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਸੰਸਕਰਣ ਨੂੰ ਸੱਚ ਮੰਨਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਾਜਾਂ ਦਾ ਗਠਨ ਹੋਇਆ। ਕੋਈ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਜਿਸਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਮਨੁੱਖ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ, ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਅਨੰਤ, ਸਰਵ ਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਹੋਇਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਹਿੰਦੂ ਗ੍ਰੰਥ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਦੇਵਤਾ ਇੰਦਰ ਆਪਣੀ ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਮੀਂਹ ਬ੍ਰਸਾਉਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਮੌਸਮ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਤਰੱਕੀ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਹੁਣ ਇਸ ਗੱਲ ਦੇ ਠੋਸ ਸਬੂਤ ਹਨ ਕਿ ਮੀਂਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੱਬ ਦੀ ਨਾਰਾਜ਼ਗੀ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। 

ਤੁਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਜੇ ਰੱਬ ਨੇ ਮਨੁੱਖਾਂ, ਪਹਾੜਾਂ, ਨਦੀਆਂ, ਜਾਨਵਰਾਂ, ਧਰਤੀ, ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਆਦਿ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ ਤਾਂ ਹੋਰ ਕੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਗਠਨ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ The Big Bang Theory ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਅਤੇ ਕਿਸ ਤਰਾਂ ਸਾਡੇ ਗ੍ਰਹਿ ‘ਤੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ, ਇਹ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ Charles Darwin ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ‘The Origin of Species’ ਵਿਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਹਰ ਜੀਵਨ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਇਆ। ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨ ਕੋਲ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅਣਸੁਲਝੇ ਰਹੱਸਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਰਹੱਸਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਅਲੌਕਿਕ, ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨਾ ਮੂਰਖਤਾ ਹੈ, ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਤਰੱਕੀ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।

ਜਿਵੇਂ ਕਿ Richard Feyman ਨੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, “ਮੈਂ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਸਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਵਾਗਾ ਜਿੰਨਾ ਦਾ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ, ਨਾ ਕਿ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਜਵਾਬਾਂ ਨੂੰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਸਵਾਲ ਨਹੀਂ ਉਠਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ।” ਅਤੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਰਹੱਸਾਂ ਦਾ ਉਹ ਜਵਾਬ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਤੁਸੀਂ ਸਵਾਲ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ।

ਧਰਮ ਦਾ ਮਕਸਦ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਤਰਕ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਖੋਹਣਾ ਹੈ , ਜੋ ਮਨੁੱਖੀ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਬੁਨਿਆਦੀ ਹੈ। ਆਓ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕਰੀਏ।

>ਧਰਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰੱਬ ਸਭ ਕੁਝ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ; ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਬਣੀ ਮੂਰਤੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਪਲ ਬੱਚੇ ਦਾ ਜਨਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਸਾਡਾ ਸਮਾਜ ਉਸਨੂੰ ਕਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰੱਬ ਨਾਮ ਦੀ ਕੋਈ ਚੀਜ਼ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਸਰਬਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਹਕੀਕਤ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਉਸ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਜਦੋਂ ਬੱਚਾ ਵੱਡਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਔਖੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਹਸ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰੱਬ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰੇਗਾ। ਇਹ ਉਸਦੇ ਆਤਮ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਅਸਲੀਅਤ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦਾ ਰਸਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। 

Karl Marx ਸਹੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, “ਧਰਮ ਇੱਕ ਅਫੀਮ ਹੈ,” ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਧਰਮ ਅਫੀਮ ਵਾਂਗ ਹੀ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਅਫੀਮ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੋਸ਼ ਉੱਡ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਦੁੱਖ ਅਤੇ ਦਰਦ ਨਾਲ ਭਰੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਭਰਮ ਭਰੀ ਖੁਸ਼ੀ ਲੱਭ ਜਾਂਦੀ ਹੈ; ਇਸ ਲਈ, ਇਸ ਅਰਥ ਵਿੱਚ, ਧਰਮ ਇੱਕ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਨਸ਼ਾ ਹੈ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਝੂਠੀ ਉਮੀਦ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਭਰਮ ਭਰਿਆ ਸੰਸਾਰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ਜੋ ਅਸਲੀਅਤ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਵੱਖਰਾ ਹੈ।

>ਧਰਮ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਪਾਬੰਦ ਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਭਾਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਧਰਮ ਆਲੋਚਨਾ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਹ ਸਭ ਕੁਝ ਸਿੱਖਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਧਰਮ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ੀਲਤਾ ‘ਤੇ ਸਵਾਲ ਨਹੀਂ ਉਠਾ ਸਕਦੇ, ਅਤੇ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਸਮਾਜ ਦੁਆਰਾ ਤੁਹਾਡੇ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਸਵਾਲ ਕੀਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਭੇੜ ਚਾਲ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਨ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਕੋਈ ਸਰਬਸ਼ਕਤੀਮਾਨ, ਸਰਬ-ਵਿਆਪਕ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਪੱਖ ਜਿੱਤਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੇ ਅਸੀਂ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਚੀਜ਼ ‘ਤੇ ਸਵਾਲ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਰੱਬ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਤਰੱਕੀ ਰੁਕ ਜਾਵੇਗੀ, ਜੋ ਕਿ ਸੱਚ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਉਲਟ ਹੈ। ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੋਚ ਜੋ ਤਰਕ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੋਵੇ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਧਾਰਮਿਕ ਸੋਚ ਜੋ ਮਾਨਸਿਕ ਗੁਲਾਮੀ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ।

 ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਜੋ ਵੀ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ “ਰੱਬ ਸਭ ਕੁਝ ਭਲੇ ਲਈ ਕਰਦਾ ਹੈ।” ਆਓ ਦੇਖੀਏ ਕਿ ਇਹ ਦਲੀਲ ਕਿੰਨੀ ਜਾਇਜ਼ ਹੈ।

ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ – ਜਿੱਥੇ ਕਹਾਵਤ ਹੈ ਕਿ ਰੱਬ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਇੱਕ ਪੱਤਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹਿੱਲਦਾ – ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਯੁੱਧਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਹਨ, ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਘਰ ਗੁਆ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਬਣ ਗਏ ਹਨ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਭੁੱਖ ਨਾਲ ਮਰਦੇ ਹਨ, ਲਗਭਗ 10% ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਅਬਾਦੀ ਅੱਤ ਦੀ ਗਰੀਬੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਇੱਕ ਗੋਰੀ ਕੌਮ ਕਾਲੇ ਤੇ ਭੂਰੇ ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਕੌਮਾਂ ਨੂੰ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾ ਕੇ ਸੈਂਕੜੇ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਸੀਲੇ ਲੁੱਟਦੀ ਹੈ, ਅਮੀਰ ਕੌਮਾਂ ਆਪਣਾ ਵਾਧੂ ਦਾ ਸਮਾਨ ਗਰੀਬਾਂ ਅਤੇ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੰਗੀ ਅਪਰਾਧੀ ਖੁੱਲ੍ਹੇਆਮ ਘੁੰਮ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਸਟੈਂਡ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਦੀਆਂ ਕੋਠੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਇੱਕ ਹਕੀਕਤ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਸਭ ਦੇਖ ਕੇ ਕਿਵੇਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹੋ, “ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਭ ਠੀਕ ਹੈ”? ਉਪਰੋਕਤ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਵਿੱਚ ਕੀ ਚੰਗਾ ਹੈ?

ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡਾ ਰੱਬ ਸਰਬ-ਸ਼ਕਤੀਮਾਨ, ਸਰਬ-ਗਿਆਨ, ਬੇਅੰਤ ਅਸਲੀਅਤ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਸਾਰੇ ਦੁੱਖ ਅਤੇ ਦਰਦ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ? ਇਸ ਦੇ ਦੋ ਸੰਭਵ ਜਵਾਬ ਹਨ:

>ਉਹ ਇਸ ਲਈ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਭਾਵ ਉਸ ਕੋਲ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਤਬਦੀਲੀ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਾਂ ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਬਾਰੇ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ। ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਉਹ ਨਾ ਤਾਂ ਸਰਬਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸਰਵ-ਵਿਗਿਆਨੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ, ਉਹ ਇੱਕ ਰੱਬ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਜਾਗੋ, ਅਤੇ ਉਸ ਆਦਮੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨਾ ਬੰਦ ਕਰੋ ਜੋ ਅਸਲ-ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਪਰ ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਪੈਸੇ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

>ਦੂਜਾ ਸੰਭਵ ਜਵਾਬ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਾਣ-ਬੁੱਝ ਕੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਆਨੰਦ ਮਿਲਦਾ ਹੈ; ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਭੁੱਖ ਨਾਲ ਮਰਦੇ ਦੇਖਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦਾ ਹੈ; ਉਹ ਯੁੱਧ ਦੁਆਰਾ ਤਬਾਹ ਹੋਏ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦਾ ਹੈ; ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੇਖਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦਾ ਹੈ; ਉਹ ਅਮੀਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਅਮੀਰ ਹੁੰਦਾ ਦੇਖਣਾ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਨੂੰ ਗਰੀਬ ਹੁੰਦਾ ਦੇਖਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦਾ ਹੈ; ਉਹ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਦੇਖਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਇਹ ਤੁਹਾਡਾ ਰੱਬ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ  ਹਿਟਲਰ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ? ਹਿਟਲਰ ਨੇ ਸੁੱਖ ਦੀ ਭਾਲ ਲਈ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਜਾਣਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਿੰਨਾ ਜ਼ਾਲਮ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਉਸਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਨਫ਼ਰਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਨੇ ਲੱਖਾਂ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ ਸੀ। ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਭਗਤੀ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਓਗੇ ਜੋ ਹਰ ਸਾਲ ਕੇਵਲ ਅਨੰਦ ਲੈਣ ਲਈ ਲੱਖਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਕਰੋੜਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਦਾ ਹੈ?

ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਹੁਣ ਕੀ ਬਹਿਸ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਤੁਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਸਾਨੂੰ ਦੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਸਕੀਏ ਕਿ ਦਰਦ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸੰਭਾਲਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਿਹਤਰ ਵਿਅਕਤੀ ਵਜੋਂ ਕਿਵੇਂ ਉਭਰਨਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਹੁਣ ਦੁੱਖ ਝੱਲਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਵਰਗ ਵਿੱਚ ਭੇਜਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦੁਸ਼ਟ ਨੂੰ ਨਰਕ ਵਿੱਚ ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣਗੇ। ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪੁੱਛਦਾ ਹਾਂ, ਕੀ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਕੋਈ ਸਬੂਤ ਹੈ, ਕੋਈ ਠੋਸ ਸਬੂਤ ਜੋ ਤੁਹਾਡੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਰ ਸਕੇ? ਦਲੀਲ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ, ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਡਾ ਰੱਬ ਸੱਚਮੁੱਚ ਕਿਸੇ ਅਪਰਾਧੀ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਜਾਂ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਜ਼ਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ, ਕਾਨੂੰਨ, ਸੰਵਿਧਾਨ ਆਦਿ ਦੀ ਕੀ ਲੋੜ ਹੈ? ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਕਿਸ ਹੱਦ ਤੱਕ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋਗੇ ਜੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਕੁੱਟਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਸਰੀਰ ‘ਤੇ ਸੱਟਾਂ ਲਗਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਸਿਰਫ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਤੁਹਾਡੇ ਜ਼ਖ਼ਮਾਂ ‘ਤੇ ਮਲਮ ਅਤੇ ਪੱਟੀ ਲਗਾਉਣ ਲਈ?

ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ 4200 ਧਰਮ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਹੀ ਰੱਬ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਉਸ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਲਈ ਇੰਨੇ ਸਾਰੇ ਪਾਗਲ ਧਰਮਾਂ ਦੀ ਕੀ ਲੋੜ ਹੈ? ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਇੱਕ ਧਰਮ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ? ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਹੈ ਕਿਉਂ। ਕਿਉਂਕਿ ਹਰ ਧਰਮ ਆਪਣੇ ਸੰਸਕਰਣ ਨੂੰ ਸੱਚ ਸਮਝਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਗਲਤ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਅੱਗੇ ਅਰਦਾਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਫਿਰਕੂ ਨਫਰਤ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਲੋਕ ਧਰਮ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਵੰਡੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਅਸੀਂ ਸੱਚਮੁੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਸੰਸਾਰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ? “ਵਸੁਦੇਵ ਕੁਟੁੰਬਕਮ” – ਜਿਸਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹੈ ਸੰਸਾਰ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ – ਦੇ ਸੁੰਦਰ ਵਿਚਾਰ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣ ਵਾਲੇ ਕਵੀ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿਵੇਂ ਪੂਰਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕੋਈ ਵੀ ਧਰਮ ਮੌਜੂਦ ਹੈ?

ਹਰ ਧਰਮ ਸਾਨੂੰ ਸੱਚ ਬੋਲਣ, ਚੋਰੀ ਨਾ ਕਰਨ, ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਹੈ – ਜੋ ਕਿ ਉਹ ਗੁਣ ਹਨ ਜੋ ਹਰ ਕਿਸੇ ਵਿੱਚ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਕਿਉਂ ਲੜਦੇ ਹਨ? ਅਜਿਹਾ ਇਸ ਲਈ ਕਿਉਂਕਿ ਹਰ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ, ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਅਤੇ ਰੱਬ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ –

ਹਿੰਦੂ, ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਪੁਨਰ ਜਨਮ ਦੇ ਫਲਸਫੇ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਸਲਾਮ ਅਤੇ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਇਸ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿਚ ਗਾਂ ਨੂੰ ਮਾਂ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਲਾਮ ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ।

ਇਸਲਾਮ ਵਿੱਚ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਮਾਸ ਖਾਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਹੈ ਪਰ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਮਨ੍ਹਾ ਹੈ।

ਤੁਸੀਂ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬੈਂਡ ਵਾਜਾ ਨਹੀਂ ਵਜਾ ਸਕਦੇ, ਪਰ ਸਰਸਵਤੀ ਪੂਜਾ ਦੌਰਾਨ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਲਾਜ਼ਮੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਹ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਤਾਂ ਮਾਮੂਲੀ ਮਤਭੇਦ ਹਨ, ਪਰ ਹਿੰਸਕ ਫਿਰਕੂ ਦੰਗਿਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਲਈ ਕਾਫੀ ਵੱਡੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਧਰਮ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੀ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ਼ਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਮਤਭੇਦ ਹੋਣਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਧਰਮ ਦੀ ਕੋਈ ਲੋੜ ਨਹੀਂ।

ਉਹ ਦੁਨੀਆ ਕਿੰਨੀ ਵਧੀਆ ਹੋਵੇਗੀ ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਕੋਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਵਜੋਂ ਪਹਿਚਾਣਦਾ ਹੈ- ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨ, ਈਸਾਈ ਜਾਂ ਸਿੱਖ ਦੇ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ – ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਅਤੇ ਬਰਾਬਰ ਮੌਕੇ ਹੋਣ, ਜਿੱਥੇ ਤਰਕ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਆਧਾਰ ਹੋਵੇ, ਜਿੱਥੇ ਲੋਕ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਇੱਕ ਦਿਨ ਸਵਰਗ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਦੀ ਝੂਠੀ ਉਮੀਦ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਉਸ ਲੋੜਵੰਦ ਦੀ ਤਕਲੀਫ਼ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਤਕਲੀਫ਼ ਸਮਝ ਕੇ ਕਰਨ, ਜਿੱਥੇ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਦੀ ਤਬਾਹੀ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ, ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਕੋਈ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਤੇ ਸਾਡੇ ਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਮੈਂ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਜੇ ਧਰਮ ਨਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਦੁਨੀਆਂ ਕਿਤੇ ਬਿਹਤਰ ਹੁੰਦੀ। ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਲੋਕ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦੇਣਗੇ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਧਰਮ ਨਾ ਹੋਣ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਪਾਪ ਵਧਣਗੇ। ਇਹ ਇੱਕ ਜਾਇਜ਼ ਨੁਕਤਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਓਦੋਂ ਜਦੋਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਧਰਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਇਕਸੁਰ ਰਹਿਣ ਲਈ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਦੂਜਿਆਂ ਦਾ ਬੁਰਾ ਨਾ ਸੋਚਣ ਲਈ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਆਦਿ ਪਰ ਅਸਲੀਅਤ ਇਸ ਤੋਂ ਉਲਟ ਤਸਵੀਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ – ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਧਰਮ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫਿਰਕੂ ਝਗੜਿਆਂ ਦਾ ਸਰੋਤ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਧਰਮ ਦੀ ਧਾਰਨਾ 50,000 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਪਿਛਲੇ 50 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਪਾਪ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ, 50,000 ਸਾਲਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਛੱਡੋ? ਤੁਸੀਂ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ। ਇਸ ਲਈ, ਇਹ ਦਲੀਲ ਕਿ ਧਰਮ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਪਾਪ ਵਧ ਜਾਣਗੇ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਇਹ ਕਿਉਂ ਹੈ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਨਾਰਾਜ਼ ਅਤੇ ਹਿੰਸਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਓਹਨਾ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੇ? ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਤਰਜੀਹਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਲੋਕ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇੰਨੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ? ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਦੋ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲੜਦੇ ਦੇਖਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਕ Coke ਅਤੇ ਦੂਜਾ Pepsi ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ? ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਦੋ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਝਗੜੇ ਵਿੱਚ ਉਲਝਦੇ ਦੇਖਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਕ iPhone ਅਤੇ ਦੂਜਾ Android ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ? ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ, ਤੁਸੀਂ ਓਹਨਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਬਹਿਸ ਕਰਦੇ ਦੇਖ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਬੱਸ। ਅਜਿਹਾ ਕਿਉਂ ? ਕਿਉਂਕਿ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਧਰਮ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਉਸ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਵੀ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਉਸੇ ਧਰਮ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹੋ। ਤੁਸੀਂ ਉਸ ਧਰਮ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਪਰਿਵਾਰ ਸਮਝਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਉਸ ਧਰਮ ਦਾ ਸਮੂਹਿਕ ਟੀਚਾ ਤੁਹਾਡਾ ਨਿੱਜੀ ਟੀਚਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਧਰਮ ਲਈ ਕੋਈ ਵੀ ਖਤਰਾ ਤੁਹਾਡੀ ਆਪਣੀ ਨਿੱਜੀ ਹੋਂਦ ਲਈ ਖਤਰਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 
ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਅਜਿਹੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਜੋ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਨਾਲੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੀ ਹੈ ਜਾਂ ਕੋਈ ਤੁਹਾਡੇ ਧਰਮ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ ਸਵੈ-ਚਿੱਤਰ ‘ਤੇ ਹਮਲੇ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰਾ ਹੈ। ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰਕ, ਪੁਜਾਰੀ, ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਸਰਦਾਰੀ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਧਰਮ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡੀਆਂ ਪਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਕੱਠੇ ਲੋਕ ਹਾਕਮ ਜਮਾਤ ਲਈ ਇੱਕ ਡਰਾਉਣਾ ਸੁਪਨਾ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਉਖਾੜ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਕਿੰਨੀ ਵੀ ਤਾਕਤਵਰ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ।

ਧਰਮ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਸਾਧਨ ਹੈ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਵਿਚਾਰਧਾਵਾਂ ਤੇ ਸੋਚ ਦੇਣ ਲਈ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਖੁਦ ਦੇ ਲਈ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਸਿਆਸਤਵਾਨਾ ਲਈ ਬਹੁਤ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਹੁੰਦੀਆ ਹਨ। ਇਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪ੍ਰਤੀਕ Belgium ਦੇਸ਼ ਦੇ ਰਾਜੇ ਦਾ ਇੱਕ Congo ਨਾਮ ਦੇ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ। ਉਸਨੇ 1885 ਵਿੱਚ ਕਾਂਗੋ ਨੂੰ ਬਸਤੀ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਕਾਂਗੋ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਕਾਂਗੋ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਯਕੀਨ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ ਕਿ ਗਰੀਬੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਾ ਚੰਗਾ ਹੈ, ਜ਼ੁਲਮ ਅਤੇ ਅਤਿਆਚਾਰ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਨਹੀਂ ਬੋਲਣਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਰਾਜਿਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗਾਵਤ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ। 

“ਇਸਾਈ ਧਰਮ ਬਾਰੇ ਤੁਹਾਡਾ ਗਿਆਨ ਤੁਹਾਨੂੰ [ Bible  ਅੰਦਰੋਂ] ਅਜਿਹੀਆਂ ਪੰਕਤੀਆਂ ਲੱਭਣ ਦੇਵੇਗਾ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗਰੀਬੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ “ਗਰੀਬ ਲੋਕ ਜਿਆਦਾ ਖੁਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿਉਕਿ ਉਹ ਸਵਰਗ ਵਿੱਚ ਜਾਣਗੇ” ਅਤੇ, “ਅਮੀਰਾਂ ਲਈ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ।” ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਉਹ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਵੱਖਰੀ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ ਜਿਹੜੀ ਓਹਨਾ ਨੂੰ ਸਾਨੂੰ ਨਫ਼ਰਤ ਕਰਨ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।” ਉਹ ਅੱਗੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, “ਤੁਹਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਅਧੀਨਗੀ ਅਤੇ ਆਗਿਆਕਾਰੀ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇਣਾ ਪਵੇਗਾ, ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਪੜ੍ਹਨਾ ਸਿਖਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਤਰਕ ਕਰਨਾ।”